Bóle głowy, a choroby kręgosłupa szyjnego

Zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa szyjnego
Autor:Hellerhoff

Przyczyny

Wśród chorób szyi mogących powodować bóle głowy znajduje się kilka różnych zaburzeń:

  • choroby kręgosłupa,
  • urazy,
  • rozwarstwienie tętnicy szyjnej,
  • zagardłowe zapalenie ścięgien,
  • dystonie czaszkowo-szyjne (gardłowa, żuchwowa, językowa, kurczowy kręcz szyi oraz mieszane dystonie czaszkowo-szyjne.

Najczęściej to zaburzenia kręgów, dysków i tkanek miękkich kręgosłupa odpowiadają za powstawanie szyjnopochodnych bólów głowy. Zaburzenia te przybierają postać dyskopatii, zmian zwyrodnieniowych, zapalenia kostno-chrzęstnego, guzów, złamań, zakażeń, czy chorób reumatycznych. Z drugiej strony nie każda choroba kręgosłupa szyjnego wywołuje bóle głowy. Zatem samo wystąpienie równocześnie bólów głowy i choroby szyi nie oznaczacza jeszcze, że źródło dolegliwości leży w kręgosłupie szyjnym. Wiadomo wszak, że wiele osób z np. z migreną ma zmiany w badaniach obrazowych szyi (np. rentgenie czy rezonansie magnetycznym), ale nie mają one związku z ich bólami głowy. Do rozpoznania bólu szyjnopochodnego musi zostać udowodniony związek przyczynowo-skutkowy.

Rozpoznawanie

Międzynarodowa klasyfikacja bólów głowy za szyjnopochodny ból głowy uznaje taki, który spełnia następujące kryteria:

  • Występują objawy bądź zmiany w badaniach obrazowych wskazujące na takie zaburzenie kręgosłupa szyjnego lub tkanek miękkich szyi, które może być powodować ból głowy.
  • Istnieje związek przyczynowo-skutkowy potwierdzony przez co najmniej dwa z poniższych:
    • ból głowy pojawił się w tym samym czasie co zaburzenie szyi;
    • ból głowy zmniejszył się lub ustąpił wraz z ustępowaniem zaburzenia szyi;
    • ruchomość szyi jest ograniczona, a ból głowy jest nasilany przez ruchy szyi;
    • ból głowy ustępuje po diagnostycznej blokadzie obszaru, w którym występuje zaburzenie szyi.
  • Inne rozpoznanie klasyfikacji nie tłumaczy lepiej wystąpienia bólu głowy.

Co do dwóch rodzajów bólu głowy związanego z szyją nie ma wciąż pewności, czy są to oddzielne jednostki chorobowe: pierwszym jest ból powięziowo-mięśniowy, który obecnie często kwalifikuje się jako ból typu napięciowego nawet, gdy część objawów zlokalizowana jest na szyi; drugim problemem jest tzw. radikulopatia górnego odcinka kręgosłupa szyjnego, w której objawy wynikają z zaburzeń korzeni nerwów wychodzących z kręgosłupa.

Międzynarodowa Grupa Szyjnopochodny Bólów Głowy również sformułowała kryteria rozpoznawania tej choroby. Podkreślają one, że dla rozpoznania bardzo ważne jest pojawianie się typowego dla chorego bólu głowy podczas poruszania szyją lub długiego przebywania w wymuszonej pozycji. Ponadto u chorych często występuje ograniczenie zakresu ruchów szyi (badaniem, które dobrze ocenia ten objaw jest szyjny test zgięciowo-rotacyjny). Wreszcie niekiedy szyjnopochodnemu bólowi głowy towarzyszy ból szyi, barku lub ramienia po tej samej stronie.

Eksperci podkreślają, że ból szyjnopochodny występuje niemal zawsze po tej samej stronie. Zatem występowanie bólu raz po jednej raz po drugiej stronie świadczy przynajmniej częściowo przeciw temu rozpoznaniu. Poza tym ten typ bólu głowy najczęściej zaczyna się na szyi i promieniuje do przodu głowy. Do rzadkich objawów szyjnopochodnego bólu głowy należą zawroty głowy, niewyraźne widzenie po tej samej stronie co ból, problemy z połykaniem, obrzęk okolicy oczodołu po stronie bólu.

Od migreny ból szyjnopochodny może być wbrew pozorom dość trudny do odróżnienia, zwłaszcza, że w rzadkich przypadkach towarzyszą mu nudności oraz nadwrażliwość na światło i dźwięki. Niemniej zawsze jednostronne umiejscowienie bólu oraz wywołanie typowego bólu głowy przez ucisk oraz ruchy szyi sugerują rozpozanie bólu szyjnopochodnego. Wreszcie ten typ bólu jest raczej przewlekły z okresowymi zaostrzeniami. Tymczasem migrena zaczyna się najczęściej jako pojedyncze ataki, które w ciągu kolejnych lat występują coraz częściej. Dodatkowo rozpoznanie może być utrudnione przez fakt, że ok. 68% ataków migreny towarzyszą bóle głowy. Ponadto u osób z chorobami kręgosłupa szyjnego ataki migreny mogą być częstsze i trudniejsze w leczeniu. To ostatnie spostrzeżenie może częściowo tłumaczyć doniesienia o skuteczności fizjoterapii kręgosłupa szyjnego w zmniejszaniu liczby ataków migreny.

Leczenie

W leczeniu bólów szyjnopochodnych farmaceutyki są mało skuteczne. Istnieją dowody na skuteczność fizjoterapii, a w szczególności metod manualnych. Niemniej eksperci podkreślają, że z tymi metodami wiążą się pewne zagrożenia, co powinno skłaniać do wyboru zabiegów obarczonych mniejszym ryzykiem. W rzadkich przypadkach wykorzystywane są blokady nerwów potylicznych lub szyjnych. Z kolei metody medycyny alternatywnej i komplementarnej nie wykazały dotychczas skuteczności w badaniach.

Więcej

Diagnosing cervicogenic headache F. Antonaci, G. Bono, P. Chimento.
J Headache Pain. 2006 Jun; 7(3): 145–148.

Physical examination tests for screening and diagnosis of cervicogenic headache: A systematic review. Rubio-Ochoa J, Benítez-Martínez J, Lluch E, Santacruz-Zaragozá S, Gómez-Contreras P, Cook CE. Man Ther. 2016 Feb;21:35-40.

Therapeutic options for cervicogenic headache.Fernández-de-las-Peñas C, Cuadrado ML. Expert Rev Neurother. 2014 Jan;14(1):39-49.

The International Classification of Headache Disorders 3rd edition.